Recentemente, tivo lugar en Portugal -concretamente, no Auditorio Municipal de Boticas (Chaves)-, o I Congreso Internacional da Animación Sociocultural, Xerontoloxía e Xeriatría: A intervención social, cultural e educativa con personas maiores. Como explicou a doutora en Ciencias da Educación e consultora en Xerontoloxía, Lourdes Bermejo, -durante iste encontro compartieronse experenzas, metodoloxías e prácticas educativas de Animación Sociocultural (ASC) en torno a proxectos interxeneracionais ou basados en diversas artes escénicas. Tamén debatiuse en profundidade acerca do papel que ocupa a ASC no contexto personal e social dos maiores, así como nas institucións-.
Neste sentido, durante este foro escucharonse e analizaron frases como -a animación sociocultural permite o desenvolvemento de oportunidades pra a promoción da participación activa das persoas nos seus entornos, desenvolmento escenarios cotidiáns para o exercicio dunha cidadanía activa-. Sen embargo, é posible que a ASC sea todavía unha gran descoñecida por moitos profesionais da Xeriatría e a Xerontoloxía en España, como apunta Bermejo. É decir, no caso das persoas con dependencia que acuden ou viven en institucións (centros de día ou residencias), a ASC tivo sempre un carácter maís lúdico e de entretemento.
Unha disciplina destinada a que as persoas maiores entretenganse pero, en moitas ocasións, os animadores non poden programar nin interactuar como desearían por non contar cos recursos humáns necesarios. -Xerar verdadeiros procesos socioeducativos de ASC, significaría, por exemplo, ofrecer oportunidades de ocio satisfactorio, é decir, un ocio que faga experimentar benestar, ser maís persoa, no que o individuo poida desenvolver a sua propia autonomía, no que non teña que percibir infantilización, dirixismo ou sobreprotección-, señalou Lourdes Bermejo. Esta experta xerontóloxa apunta, ademaís, que -a ASC pode ofrecernos un amplio arsenal metodolóxico para dar maís oportunidades de participación ás persoas no que lles sea significativo, no que lles axude a ter unha mellor calidade de vida-.
A experta visión española
Durante este foro, a consultora en Xerontoloxía española, Lourdes Bermejo, ofreceu unha ponencia que vinculaba os conceptos clave da Xerontoloxía actual (envellecemento activo, calidade de vida, atención integral e centrada na persona e os dereitos das persoas maiores) ao desenvolvemento da ASC e aos procesos de mellora nas organizacións asistenciais (como é o caso das boas prácticas). As boas prácticas parten da idea de que a participación das persoas ten que comenzar por aquelo que é maís cercano, importante, significativo e valioso para elas. Esta idea relacionase con aspectos cotidiáns da vida nos centros: o control e o cuidado do propio corpo, a saúde, o entorno, as pertenencias e obxetos queridos das persoas, as suas relacións ou as actividades nas que poidan implicarse. Según Bermejo, -todo elo configura o que poderíamos denominar o primeiro escenario no que hai que tratar de dar maís protagonismo aos usuarios dos recursos.
Isto requiere que os profesionais revisemos a forma de desempeño do noso rol así como a forma coa que nos relacionamos nas instituciónes-. Por último, a experta española matizou que -nas boas prácticas, como na ASC, tratase de ofrecer maís e mellores oportunidades ás persoas para que poidan ser protagonistas da sua vida e da sua comunidade. É habilitar e facilitar que éstas, de modo individual ou colectivo, poidan apropiarse das suas vidas e dos seus escenarios vitais-.
Entre a participación española dentro deste congreso cabe destacar tamén a participación de Luis Gómez García, director xerente de Hartford, SL; Víctor Ventosa, presidente da Rede Iberoamericana de Animación Sociocultural e profesor da Universidad Pontificia de Salamanca; e Marichu Calvo de Mora, animadora sociocultural no Axuntamento madrileño de San Fernando de Henares.
